شرح اصول کافی، جلسه 308

بسم الله الرحمن الرحیم

بَابُ الْإِشَارَةِ وَ النَّصِّ عَلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ع‏

1– عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ قَالَ الْكُلَيْنِيُّ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنِ ابْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ الدَّيْلَمِيِّ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ‏ لَمَّا حَضَرَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ ع الْوَفَاةُ قَالَ لِلْحُسَيْنِ ع يَا أَخِي إِنِّي أُوصِيكَ بِوَصِيَّةٍ فَاحْفَظْهَا إِذَا أَنَا مِتُّ فَهَيِّئْنِي

تجهیز جنازه مقصود است

ثُمَّ وَجِّهْنِي إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص لِأُحْدِثَ بِهِ عَهْداً ثُمَّ اصْرِفْنِي إِلَى أُمِّي ع ثُمَّ رُدَّنِي فَادْفِنِّي بِالْبَقِيعِ

چند سنت استفاده می‌شود. یکی اینکه اموات را در زیارتگاه ها طواف می‌دهند، می‌شود از این روایت استفاده کرد. خود این زیارت تجدید عهدی است.

هرچند روایت صحیح نیست، اما از جهت دلالتش استفاده می‌شود که حضرت زهرا سلام الله علیها مدفنشان در بقیع نیست.

وَ اعْلَمْ أَنَّهُ سَيُصِيبُنِي مِنْ عَائِشَةَ مَا يَعْلَمُ اللَّهُ وَ النَّاسُ صَنِيعُهَا وَ عَدَاوَتُهَا لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ عَدَاوَتُهَا لَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَلَمَّا قُبِضَ الْحَسَنُ ع وَ وُضِعَ عَلَى السَّرِيرِ ثُمَّ انْطَلَقُوا بِهِ إِلَى مُصَلَّى رَسُولِ اللَّهِ ص الَّذِي كَانَ يُصَلِّي فِيهِ عَلَى الْجَنَائِزِ فَصَلَّى عَلَيْهِ الْحُسَيْنُ ع وَ حُمِلَ وَ أُدْخِلَ إِلَى الْمَسْجِدِ

آن مصلی شاید مسقف نبوده است.

فَلَمَّا أُوقِفَ عَلَى قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ ص ذَهَبَ ذُو الْعُوَيْنَيْنِ‏ «1» إِلَى عَائِشَةَ

ذو العینین لقب مروان بن حکم است.

فَقَالَ لَهَا إِنَّهُمْ قَدْ أَقْبَلُوا بِالْحَسَنِ لِيَدْفِنُوا مَعَ النَّبِيِّ ص فَخَرَجَتْ مُبَادِرَةً عَلَى بَغْلٍ بِسَرْجٍ فَكَانَتْ أَوَّلَ امْرَأَةٍ رَكِبَتْ فِي الْإِسْلَامِ سَرْجاً

کأن مروان مشهور بود به جاسوسی که اخبارشان را با نمامی و سخن چینی و حتی دروغ پراکنی به سمت دشمنان اهل بیت می‌برد تا دشمنان را تحریک بکند.

عایشه اولین زنی بود که سوار بر مرکب زین دار شد. با اینکه نهی شده بود برای آن ها. ولی او اولین کس بود.

آدم گاهی بعضی ها را می‌بیند که در بعضی کارها دوست دارند اسم اول بودن برایشان بماند. بعضی اول ها سنت های خیر است. آن کسی که به آن سنت عمل بکند، برای او هم این عمل خیر نوشته می‌شود. اما بعضی عملشان عمل شر است، سنت گذاری شان سنت گذاری شر است. به این عنوان هرچه بعد از آن آن عمل انجام بشود، برای او هم نوشته می‌شود.

خدا کند انسان معصیت نکند، اگر معصیت می‌کند سنت گذاری شر نباشد.

فَقَالَتْ نَحُّوا ابْنَكُمْ عَنْ بَيْتِي فَإِنَّهُ لَا يُدْفَنُ فِي بَيْتِي وَ يُهْتَكُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ حِجَابُهُ فَقَالَ لَهَا الْحُسَيْنُ ع قَدِيماً هَتَكْتِ أَنْتِ وَ أَبُوكِ حِجَابَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَدْخَلْتِ عَلَيْهِ بَيْتَهُ مَنْ لَا يُحِبُّ قُرْبَهُ وَ إِنَّ اللَّهَ سَائِلُكِ عَنْ ذَلِكِ يَا عَائِشَةُ.

این روایت از دو جهت بر امامت امام حسین علیه السلام دلالت دارد. یکی اینکه به ایشان وصیت شد. یکی هم از این جهت نماز را ایشان خواندند بر امام حسن علیه السلام.

 

2– مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ وَ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ الدَّيْلَمِيِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَمَّا حَضَرَتِ‏

______________________________

(1) الصحيح ذو العوينتين بل ذو العيينتين تثنية عينية و هو كناية عن الجاسوس‏

 

الكافي (ط – الإسلامية)، ج‏1، ص: 301

الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ ع الْوَفَاةُ قَالَ يَا قَنْبَرُ انْظُرْ هَلْ تَرَى مِنْ وَرَاءِ بَابِكَ مُؤْمِناً مِنْ غَيْرِ آلِ مُحَمَّدٍ ع

بعضی احتمال داده اند که حضرت می‌خواستند بفرمایند نیست. اطراف منزل حضرات خالی است.

بعضی احتمال داده اند که مقصود حضرت عزرائیل بوده است که اذن می‌گرفته است.

فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ رَسُولُهُ وَ ابْنُ رَسُولِهِ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي

قنبر هم با ادب بود در محضر اهل بیت.

مقصود حضرت عزرائیل باشد سازگارتر است.

قَالَ ادْعُ لِي مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ

محمد بن حنفیه

فَأَتَيْتُهُ فَلَمَّا دَخَلْتُ عَلَيْهِ قَالَ هَلْ حَدَثَ إِلَّا خَيْرٌ

معلوم می‌شود که نگران بوده اند. ولی تفأل به خیر زده است.

قُلْتُ أَجِبْ أَبَا مُحَمَّدٍ فَعَجَّلَ عَلَى شِسْعِ نَعْلِهِ فَلَمْ يُسَوِّهِ

بند کفشش را نبست.

وَ خَرَجَ مَعِي يَعْدُو فَلَمَّا قَامَ بَيْنَ يَدَيْهِ سَلَّمَ فَقَالَ لَهُ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ ع اجْلِسْ فَإِنَّهُ لَيْسَ مِثْلُكَ يَغِيبُ عَنْ سَمَاعِ كَلَامٍ يَحْيَا بِهِ الْأَمْوَاتُ وَ يَمُوتُ بِهِ الْأَحْيَاءُ

احیاء آماده مرگ می‌شوند. مقصود انقلابی است که در وجود آن افراد ایجاد می‌شود. اینقدر حرف سنگین است.

كُونُوا أَوْعِيَةَ الْعِلْمِ وَ مَصَابِيحَ الْهُدَى فَإِنَّ ضَوْءَ النَّهَارِ بَعْضُهُ أَضْوَأُ مِنْ بَعْضٍ

گاهی ممکن است محمدبن حنفیه را برتری اش را نسبت به بقیه می‌خواهد بیان بکند. در کنار اینکه امام حسن و امام حسین علیهما السلام در مقام عالی ای قرار دارند، در عین حال محمد بن حنفیه فرد بزرگی است که حضرت دارند او را می‌ستایند.

در عین حال می‌گویند اگر ما روشنی برتری هستیم، تو هم روشنی داری، فرزند امیر المومنین هستی.

یا اینکه این را دارد بیان می‌کند که مردم مومن بعضی بر بعضی برتری دارند. تو هم بر مردم عادی برتری داری.

أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهَ جَعَلَ وُلْدَ إِبْرَاهِيمَ ع أَئِمَّةً وَ فَضَّلَ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ آتَى‏ داوُدَ زَبُوراً وَ قَدْ عَلِمْتَ بِمَا اسْتَأْثَرَ بِهِ مُحَمَّداً ص- يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ إِنِّي [لا] أَخَافُ عَلَيْكَ الْحَسَدَ وَ إِنَّمَا وَصَفَ اللَّهُ بِهِ الْكَافِرِينَ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- كُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ‏ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُ‏ «1» وَ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلشَّيْطَانِ عَلَيْكَ سُلْطَاناً

(استأثر به محمدا) می تواند آن حقائق وجودی مختلف پیامبر اکرم باشد که همینه دارد یا می تواند که قرآن کریم باشد که هیمنه دارد بر کتب دیگر.

در این روایت هم تصریح شده است به امامت امام حسین علیه السلام، هم امامت از محمد بن حنفیه دفع شده است. نه به این معنا که آدم منفی ای باشد بلکه به این معنا که شخصیت او جایگاهش معلوم است.

يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ أَ لَا أُخْبِرُكَ بِمَا سَمِعْتُ مِنْ أَبِيكَ فِيكَ قَالَ بَلَى قَالَ سَمِعْتُ أَبَاكَ ع يَقُولُ يَوْمَ الْبَصْرَةِ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَبَرَّنِي فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ فَلْيَبَرَّ مُحَمَّداً وَلَدِي

نیکی به فرزندم نیکی به من است.

يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ لَوْ شِئْتُ أَنْ أُخْبِرَكَ وَ أَنْتَ نُطْفَةٌ فِي ظَهْرِ أَبِيكَ لَأَخْبَرْتُكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ ع بَعْدَ وَفَاةِ نَفْسِي وَ مُفَارَقَةِ رُوحِي جِسْمِي إِمَامٌ مِنْ بَعْدِي وَ عِنْدَ اللَّهِ جَلَّ اسْمُهُ فِي الْكِتَابِ

این کتاب می تواند لوح محفوظ باشد، یا اینکه کتاب مختومی باشد که نزد حضرات بوده است و به دیگری منتقل می کردند.

وِرَاثَةً مِنَ النَّبِيِّ ص أَضَافَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ فِي وِرَاثَةِ أَبِيهِ وَ أُمِّهِ فَعَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ خِيَرَةُ خَلْقِهِ فَاصْطَفَى مِنْكُمْ مُحَمَّداً ص وَ اخْتَارَ مُحَمَّدٌ عَلِيّاً ع وَ اخْتَارَنِي عَلِيٌّ ع بِالْإِمَامَةِ وَ اخْتَرْتُ أَنَا الْحُسَيْنَ ع فَقَالَ لَهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ أَنْتَ إِمَامٌ وَ أَنْتَ وَسِيلَتِي إِلَى مُحَمَّدٍ ص وَ اللَّهِ لَوَدِدْتُ أَنَّ نَفْسِي ذَهَبَتْ قَبْلَ أَنْ أَسْمَعَ مِنْكَ هَذَا الْكَلَامَ

یعنی رفتن شما و وصایت شما به امام حسین علیه السلام.

أَلَا وَ إِنَّ فِي رَأْسِي كَلَاماً لَا تَنْزِفُهُ الدِّلَاءُ «2»

من در وصف شما آنقدر می‌دانم که اگر دلو ها بخواهند آن را بکشند، تمام نمی‌شود

وَ لَا تُغَيِّرُهُ نَغْمَةُ الرِّيَاحِ

حرف های دشمنان، که تعبیر به باد شده است، هرگز آن ها را تغییر نخواهد داد از بس راسخ و عمیق هستند.

كَالْكِتَابِ الْمُعْجَمِ فِي الرَّقِّ الْمُنَمْنَمِ‏ «2»

مثل کتاب سر به مهری است که ممهور شده است. در ورق های سفید یا زینت شده.

أَهُمُّ بِإِبْدَائِهِ فَأَجِدُنِي سُبِقْتُ إِلَيْهِ سَبْقَ الْكِتَابِ الْمُنْزَلِ

می خواستم که آن ها را آشکار کنم اما می‌بینم که پیش از من کتاب خدای سبحان سبقت گرفته در معرفی شما.

شاید کتب دیگر غیر از قرآن هم مقصود باشد

أَوْ مَا جَاءَتْ بِهِ الرُّسُلُ وَ إِنَّهُ لَكَلَامٌ يَكِلُّ بِهِ‏

______________________________

(1) البقرة: 10.

(2) النزف: النزح، و النغمة: الصوت، و المنمنم: المزين.

 

الكافي (ط – الإسلامية)، ج‏1، ص: 302

لِسَانُ النَّاطِقِ وَ يَدُ الْكَاتِبِ حَتَّى لَا يَجِدَ قَلَماً

زبان کسی که ناطق و فصیح است در بیانش کلال پیدا می‌کند از بس عظیم است.

دست نویسنده هم کلال پیدا می‌کند تا اینکه قلم هایش تمام می‌شود ولی فضائل شما تمام نشده است.

وَ يُؤْتَوْا بِالْقِرْطَاسِ حُمَماً «1» فَلَا يَبْلُغُ إِلَى فَضْلِكَ

همه کاغذها سیاه بشوند فضل شما تمام نمی‌شود.

وَ كَذَلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُحْسِنِينَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ‏– الْحُسَيْنُ أَعْلَمُنَا عِلْماً وَ أَثْقَلُنَا حِلْماً وَ أَقْرَبُنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص رَحِماً

از جانب مادر هم امام حسین علیه السلام منتسب است.

كَانَ فَقِيهاً قَبْلَ أَنْ يُخْلَقَ

جنبه نوری حضرات را بیان می‌کند.

وَ قَرَأَ الْوَحْيَ قَبْلَ أَنْ يَنْطِقَ

قبل از این که وحی به زبان آورده شود او می دانست یا این که بگوییم قبل از این که زبان باز کند آیات الهی را میخواند چنانکه دارد که در شکم مادر یا وقتی به دنیا می‌آمدند آیات قرآن را می‌خواندند که تمت کلمة ربک قسطا و عدلا.

وَ لَوْ عَلِمَ اللَّهُ فِي أَحَدٍ خَيْراً مَا اصْطَفَى مُحَمَّداً ص فَلَمَّا اخْتَارَ اللَّهُ مُحَمَّداً وَ اخْتَارَ مُحَمَّدٌ عَلِيّاً وَ اخْتَارَكَ عَلِيٌّ إِمَاماً وَ اخْتَرْتَ الْحُسَيْنَ سَلَّمْنَا وَ رَضِينَا مَنْ هُوَ بِغَيْرِهِ يَرْضَى وَ مَنْ غَيْرُهُ كُنَّا نَسْلَمُ بِهِ مِنْ مُشْكِلَاتِ أَمْرِنَا.

این کلام از محمد بن حنفیه کلام بسیار قوی و دقیقی بود در زمانی که حتما مُخَنَّسین حتما خیلی رفت و آمدها می‌کردند که چنین چیزهایی را مطرح بکنند، حتما خیلی مسائل را هم پیش می‌آوردند با دس و تحریف تا بتوانند این ها را از هم جدا بکنند.در روایت بعدی هم این مسئله مطرح می‌شود. و واقعا سزاوار است که فرزند امیرمومنان این گونه باشد با آن دعایی که حضرت امیر برای ایشان داشتند و چیزهای دیگر را به راحتی نباید پذیرفت یعنی اصل را بر همین رابطه بگذارد و غیر از این دلیل متقن می خواهد. باید دلیل متقنی باشد که انسان به آن اعتماد پیدا کند تا خدای ناکرده دست بردارد ولی اینگونه نیست.

3– وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ سَهْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ‏ لَمَّا احْتُضِرَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ ع قَالَ لِلْحُسَيْنِ يَا أَخِي إِنِّي أُوصِيكَ بِوَصِيَّةٍ فَاحْفَظْهَا فَإِذَا أَنَا مِتُّ فَهَيِّئْنِي ثُمَّ وَجِّهْنِي إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص لِأُحْدِثَ بِهِ عَهْداً ثُمَّ اصْرِفْنِي إِلَى أُمِّي فَاطِمَةَ ع ثُمَّ رُدَّنِي فَادْفِنِّي بِالْبَقِيعِ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ سَيُصِيبُنِي مِنَ الْحُمَيْرَاءِ مَا يَعْلَمُ النَّاسُ مِنْ صَنِيعِهَا وَ عَدَاوَتِهَا لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ ص وَ عَدَاوَتِهَا لَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَلَمَّا قُبِضَ الْحَسَنُ ع وَ وُضِعَ عَلَى سَرِيرِهِ فَانْطَلَقُوا بِهِ إِلَى مُصَلَّى رَسُولِ اللَّهِ ص الَّذِي كَانَ يُصَلِّي فِيهِ عَلَى الْجَنَائِزِ فَصَلَّى عَلَى الْحَسَنِ ع فَلَمَّا أَنْ صَلَّى عَلَيْهِ حُمِلَ فَأُدْخِلَ الْمَسْجِدَ فَلَمَّا أُوقِفَ عَلَى قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ ص بَلَغَ عَائِشَةَ الْخَبَرُ وَ قِيلَ لَهَا إِنَّهُمْ قَدْ أَقْبَلُوا بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ لِيُدْفَنَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ فَخَرَجَتْ مُبَادِرَةً عَلَى بَغْلٍ بِسَرْجٍ فَكَانَتْ أَوَّلَ امْرَأَةٍ رَكِبَتْ فِي الْإِسْلَامِ سَرْجاً فَوَقَفَتْ وَ قَالَتْ نَحُّوا ابْنَكُمْ عَنْ بَيْتِي فَإِنَّهُ لَا يُدْفَنُ فِيهِ شَيْ‏ءٌ وَ لَا يُهْتَكُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ حِجَابُهُ فَقَالَ لَهَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا قَدِيماً هَتَكْتِ أَنْتِ وَ أَبُوكِ حِجَابَ رَسُولِ اللَّهِ وَ أَدْخَلْتِ بَيْتَهُ مَنْ لَا يُحِبُّ رَسُولُ اللَّهِ قُرْبَهُ وَ إِنَّ اللَّهَ سَائِلُكِ عَنْ ذَلِكِ يَا عَائِشَةُ إِنَّ أَخِي أَمَرَنِي أَنْ أُقَرِّبَهُ مِنْ أَبِيهِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِيُحْدِثَ بِهِ عَهْداً

نشان می‌دهد که قصد دفن نداشته اند.

وَ اعْلَمِي أَنَّ أَخِي أَعْلَمُ النَّاسِ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَعْلَمُ بِتَأْوِيلِ كِتَابِهِ مِنْ أَنْ يَهْتِكَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ سِتْرَهُ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَقُولُ- يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ‏ «2» وَ قَدْ أَدْخَلْتِ أَنْتِ بَيْتَ رَسُولِ اللَّهِ ص الرِّجَالَ بِغَيْرِ إِذْنِهِ

با احکامی که در ارث هست که از زمین ارث برده نمی‌شود، تازه اگر بخواهد ارث ببرد یک هشتم می‌شود و سایر همسران پیامبر، سهمش سهمی نمی‌شود که او بتواند ادعا بکند.

آنچه به حضرت فاطمه سلام الله علیها می‌رسیده است فوق او می‌شود در ارث.

وَ قَدْ

______________________________

(1) الحمم: الرماد: و هو كناية عن تفسخها.

(2) الأحزاب: 53.

 

الكافي (ط – الإسلامية)، ج‏1، ص: 303

قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِ‏ وَ لَعَمْرِي لَقَدْ ضَرَبْتِ أَنْتِ لِأَبِيكِ وَ فَارُوقِهِ عِنْدَ أُذُنِ رَسُولِ اللَّهِ ص الْمَعَاوِلَ

آنجا کلنگ زدید و این دو نفر را دفن کردید.

وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْو اتَهُمْ‏ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى‏ «1» وَ لَعَمْرِي لَقَدْ أَدْخَلَ أَبُوكِ وَ فَارُوقُهُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص بِقُرْبِهِمَا مِنْهُ الْأَذَى وَ مَا رَعَيَا مِنْ حَقِّهِ مَا أَمَرَهُمَا اللَّهُ بِهِ عَلَى لِسَانِ رَسُولِ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَمْوَاتاً مَا حَرَّمَ مِنْهُمْ أَحْيَاءً وَ تَاللَّهِ يَا عَائِشَةُ لَوْ كَانَ هَذَا الَّذِي كَرِهْتِيهِ مِنْ دَفْنِ الْحَسَنِ عِنْدَ أَبِيهِ رَسُولِ اللَّهِ ص جَائِزاً فِيمَا بَيْنَنَا وَ بَيْنَ اللَّهِ لَعَلِمْتِ أَنَّهُ سَيُدْفَنُ

اگر جایز بود نزد ما تو نمی‌توانستی مانع بشوی.

وَ إِنْ رَغِمَ مَعْطِسُكِ

اگرچه میل تو بر این قرار نگرفته باشد.

ما کلنگ زدن در کنار گوش پیغمبر را جایز نمی‌دانیم.

قَالَ ثُمَّ تَكَلَّمَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَنَفِيَّةِ وَ قَالَ يَا عَائِشَةُ يَوْماً عَلَى بَغْلٍ وَ يَوْماً عَلَى جَمَلٍ فَمَا تَمْلِكِينَ نَفْسَكِ وَ لَا تَمْلِكِينَ الْأَرْضَ عَدَاوَةً لِبَنِي هَاشِمٍ

چقدر این کینه نسبت به بنی هاشم تو را به کار وامی‌دارد. این بغض چرا تو را اینقدر تکان داده است.

قَالَ فَأَقْبَلَتْ عَلَيْهِ فَقَالَتْ يَا ابْنَ الْحَنَفِيَّةِ هَؤُلَاءِ الْفَوَاطِمُ يَتَكَلَّمُونَ فَمَا كَلَامُكَ

بغضش را آشکار کرد که این ها فرزند فاطمه هستند، تو چرا؟ از اول دنبال این بودند که این ها را جدا بکنند.

فَقَالَ لَهَا الْحُسَيْنُ ع وَ أَنَّى تُبْعِدِينَ مُحَمَّداً مِنَ الْفَوَاطِمِ فَوَ اللَّهِ لَقَدْ وَلَدَتْهُ ثَلَاثُ فَوَاطِمَ- فَاطِمَةُ بِنْتُ عِمْرَانَ بْنِ عَائِذِ بْنِ عَمْرِو بْنِ مَخْزُومٍ وَ فَاطِمَةُ بِنْتُ أَسَدِ بْنِ هَاشِمٍ وَ فَاطِمَةُ بِنْتُ زَائِدَةَ بْنِ الْأَصَمِّ ابْنِ رَوَاحَةَ بْنِ حُجْرِ بْنِ عَبْدِ مَعِيصِ بْنِ عَامِرٍ

مادر ابوطالب و مادر عبدالمطلب و مادر امام علی علیه السلام فاطمه بودند همه.

قَالَ فَقَالَتْ عَائِشَةُ لِلْحُسَيْنِ ع نَحُّوا ابْنَكُمْ وَ اذْهَبُوا بِهِ فَإِنَّكُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ قَالَ فَمَضَى الْحُسَيْنُ ع إِلَى قَبْرِ أُمِّهِ ثُمَّ أَخْرَجَهُ فَدَفَنَهُ بِالْبَقِيعِ.