لینک کوتاه: https://tamhis.ir/?p=14134 
شهریور
سخنرانی | مراسم عزاداری شام غریبان حسینی در حسینیه امام خمینی(ره)
مراسم عزاداری شام غریبان حسینی در حسینیه امام خمینی(ره) با موضوع: رِبِّیّون
مرداد
بازخوانی یک منبر در تراز نیاز امروز انقلاب اسلامی
به قلم علی جعفری‌هرستانی | پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع)
پیش‌منبر
پیش از معرفی باید به چند نکته اشاره کرد تا مختصات این منبر و ضرورت و اهمیت بحث ارائه‌شده روشن شود.
نکته اول؛ توجه راهبردی به امر تبلیغ در حوزه‌های علمیه
رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با مبلغین و طلاب حوزه‌های علمیه سراسر کشور۱ بر این نکته تاکید کردند که رسالت اصلی حوزه‌های علمیه و علمای دین امر تبلیغ، یعنی رساندن پیام دین به عمق به جان مردم است. به بیان ایشان، «امروز نگاه رایج در حوزه‌های علمیه این است که تبلیغ در مرتبه دوم قرار دارد. مرتبه اول چیزهای دیگر است، [مانند] مقامات علمی و امثال اینها؛ «تبلیغ» در مرتبه دوم است. ما از این نگاه باید عبور کنیم.» ایشان تبلیغ را به ثمر نشاندن هدف نهایی دین، یعنی رسانیدن انسان به مقام خلافت الهی و تربیت انسان کامل از طریق دعوت انبیا دانسته و بیان داشتند که این هدف و مقدمات رسیدن به آن «جز با تبلیغ تحقق پیدا نمی‌کند.»
ایشان با اشاره به آثار تبلیغی علمای برجسته‌ای مانند امالی، شیخ صدوق، شیخ طوسی و سید مرتضی و کتب فارسی مرحوم علامه مجلسی مانند حق‌الیقین و حیات‌القلوب و نوشته‌های سایر علمای شیعه به‌عنوان نمونه‌هایی از آثار تبلیغی علمای طرازاول و نیز با بیان موارد متعددی در انجام وظیفه تبلیغی توسط عالمان برجسته دینی همچون ملاحسین کاشفی، شیخ جعفر شوشتری و آیت‌الله شاه‌آبادی، استاد امام خمینی(ره) که در جایگاه منبر و وعظ، به شأن تبلیغی خود پایبند بودند، تصریح کردند که در دوران کنونی اولا به تعبیر امام‌خمینی(ره) حفظ نظام اسلامی از اوجب واجبات، بلکه خود اوجب واجبات است. حفظ ایمان مردم که پشتوانه این نظام است مقدمه حفظ نظام بوده و تبلیغ لازمه آن است. ثانیا با تغییر نوبه‌نوی ابزار‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری انتقال پیام از قبیل رسانه‌ها، اینترنت و… و سیطره دشمن بر این فضای رسانه‌ای، تبلیغ نسبت به گذشته اهمیت بسیار ویژه‌ای پیدا کرده است. لذا «اگر امروز حوزه علمیه از اهمیت تبلیغ و حساسیت تبلیغ و مضاعف بودن وظیفه تبلیغ غفلت بکند، دچار عارضه‌ای می‌شویم که جبرانش به‌آسانی ممکن نیست… امام در یک مواردی مکرر می‌فرمودند که اگر چنین اتفاقی بیفتد، اسلام یک سیلی‌ای خواهد خورد که تا سال‌های متمادی اثرش روی او باقی خواهد ماند؛ قضیه این است. اگر چنانچه ما غفلت بکنیم این پیش می‌آید. اگر غفلت بکنیم، اگر غفلت بکنیم، از گناهان بزرگ قبح‌زدایی می‌شود، از کبائر قبح‌زدایی می‌شود، عادی می‌شود.»
در این بیانات برای مقابله با استحاله فرهنگی و دین‌زدایی از طریق قبح‌شکنی در محرمات شرعی مانند حجاب:
اولا تبلیغ، به عنوان سازوکار پیشینی و اولیه دین در رساندن پیام صحیح به عمق جان مخاطب، بیشتر یا حداقل به اندازه سازوکار ثانویه و پسینی امر به معروف و نهی از منکر در جلوگیری از تعدی به حدود شرعی مورد تاکید قرار گرفته است.
روشن است که اگر شناخت معروف و منکر در جامعه با تبلیغ صحیح تثبیت نشود امر به معروف و نهی از منکر کم‌اثر و پرهزینه خواهد بود. امر به معروف و نهی از منکر اگرچه حکم ضروری اسلام و ضمانت اجرای تمامی احکام الهی و یکی از مهم‌ترین فلسفه‌های وجودی حکومت اسلامی به‌عنوان مجری دین در جامعه است اما زمانی کارگر است که عموم افراد جامعه با رسیدن صحیح و عمیق پیام دین از طریق تبلیغ به آموزه‌های دین که بر پایه فطرت خداجوی انسان‌هاست ایمان پیدا کرده و بدان عمل کنند. در این صورت در برخورد با اقلیتی که سهل‌انگاری و غفلت میکنند یا قصد هنجارشکنی و عناد دارند، امر به معروف و نهی از منکر انجام گیرد. ثانیا بر نهاد حوزه به‌عنوان نهاد محوری در امر تبلیغ تاکید شده است.
به تعبیر شهید مطهری در کتاب علل گرایش به مادی‌گری، یکی از علل گریز انسان غربی از دین و گرایش او به مادی‌گری در غرب، نارسایی مفاهیم دینی (مسیحیت تحریف‌شده) و ضعف نهاد دین (کلیسا) در تبلیغ دین بود و اگر مراقبت نشود همین عامل می‌تواند در جامعه اسلامی از عوامل دین‌گریزی محسوب شود.۲ پس تاکید ویژه رهبر انقلاب بر جایگاه تبلیغ در حوزه علمیه را باید یک طراحی راهبردی در وسط میدان جنگ فرهنگی تلقی کرد، نه یک توصیه! بدیهی است که پیشگام این تحول در حوزه باید علمای برجسته و شاخص حوزه علمیه به‌عنوان الگوی طلاب جوان باشند.
نکته دوم؛ توجه راهبردی به متراکم‌سازی کانون‌های دینداری و تبلیغ دین
تجویز رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دیدار برای تحول در امر تبلیغ، متراکم‌سازی امر تبلیغ در کانون‌های عظیم حوزوی و تربیت مبلغ است. ایشان اشاره کردند که: «اگر ما بخواهیم به قدر ظرفیت یا نزدیک به اندازه مورد نیاز ظرفیت عناصر تبلیغی با این خصوصیات داشته باشیم، به کانون‌های عظیم حوزوی احتیاج داریم. در حوزه، کانون‌هایی باید به وجود بیاید فقط برای همین: برای تربیت مبلغ.» معظم‌له در همین سخنرانی بر تقویت و فعالسازی مساجد و هیات‌های مذهبی به‌عنوان نقاط کانونی متراکم‌سازی حضور پرشور مومنان تاکید کردند. شاید به نظر برسد این تاکید بر «متراکم‌سازی کانون‌های دینداری و انقلابی‌گری» حرف تازه‌ای نیست؛ اما با رجوع به مبانی دینی و دنبال کردن بیانات و سیره رهبر معظم انقلاب پس از اغتشاشات اخیر، می‌توان عمق راهبردی این رویکرد را فهم کرد.
رهبر معظم انقلاب در دیدار ۱۴ خرداد سال جاری در مراسم بزرگداشت ارتحال امام خمینی (ره)۳ ضمن تاکید بر الگو قرار دادن منطق و سیره تحول‌آفرین امام‌خمینی(ره) تقویت ایمان و امید را راه تحول‌آفرینی در جامعه و یک وظیفه همگانی معرفی کرده و با اشاره به اغتشاشات اخیر و وضعیت نابسامان فرهنگی شهرهای بزرگ پس از این حوادث، مسیر این تحول‌آفرینی را تقویت هسته‌های مقاومت به‌عنوان کانون‌های متراکم دینداری و انقلابی‌گری معرفی کردند و فرمودند: «ما امروز در سرتاسر کشور، هزاران هسته مقاومت در مساجد و در هیات‌ها داریم؛ از این هسته‌های مقاومت، جوان‌هایی برمی‌خیزند به‌عنوان مدافع حرم، جوان‌هایی برمی‌خیزند به‌عنوان مدافع امنیت، جوان‌هایی برمی‌خیزند به‌عنوان بسیجی دانشجو. نقطه امیدآفرین این است که در این تلاش همه‌جانبه دشمن شما می‌بینید در چنین شرایطی که دشمن شمشیر را از رو بسته، دانشجوی انقلابی در فلان دانشگاه فحش ناموسی می‌شنود، از میدان خارج نمی‌شود؛ طلبه بسیجی زیر شکنجه به شهادت می‌رسد، حاضر نیست حرفی را که دشمن می‌خواهد بر زبان جاری کند. مجاهدان فداکار، مدافعان حرم، فعالان سخت‌کوش جهاد تبیین، گروه‌های کمک مومنانه، اردوهای جهادی، اینها همه جوان‌های این کشورند. با وجود اینترنت، با وجود شبکه‌های اجتماعی، با وجود این همه لغزشگاه‌ها، جوان‌های ما در این راه دارند حرکت میکنند.» همین راهبرد در دیدار با خانواده شهدا نیز دنبال می‌شود. در این دیدار بر شاخص‌سازی شهدا و خانواده شهدا به‌عنوان قلّه‌های ایمان و امید و منجیان جامعه از «درّه انحطاط اخلاقی و دینی و سیاسی» در حملات متنوع دشمن در مبارزات قبل از انقلاب، جنگ تحمیلی و… تا اغتشاشات اخیر تاکید کردند.۴
نکته سوم؛ معرفی یک منبر
در چنین مختصاتی، در مراسم شام غریبان (شب ۱۱ محرم) در بیت رهبری، منبری در تراز انقلاب اسلامی در تبلیغ و روشنگری مورد تاکید رهبر معظم انقلاب، ارائه شد. در این سخنرانی، این راهبرد مورد نظر رهبر معظم انقلاب، که درواقع توجه آن به جای تمرکز بر معلول نابسامانی فرهنگی جامعه، یعنی قشر سست‌ایمان جامعه، به تمرکز بر علل این نابسامانی برای رفع آن از طریق متراکم‌سازی مومنان و تقویت ایمان و امید در آنها و آسیب‌شناسی نهادهای انقلابی و دینی در تبلیغ و ارائه دین است، تبیین و صورت‌بندی شده است. لذا از یک سو اشارات رهبر معظم انقلاب در این حوزه امتداد و بسط یافته و تحلیل شده است و از سوی دیگر در تکرار صرف بیانات ایشان مانند برخی از اهل منبر جمعه و جماعت محدود نشده و امتداد خط مد‌نظر رهبر معظم انقلاب تا تجویز و ارائه راهکار دنبال شده است.
سخنران این مراسم استاد و مدرس حوزه علمیه قم، محمدرضا عابدینی بودند. دروسی مانند اسفار اربعه ملاصدرا در فلسفه، تفسیر المیزان که تاکنون قریب به ۸۰۰ جلسه از آن برگزار شده است، شرح روایات کتاب شریف اصول کافی، شرح روایات مهدویت و شرح روایات معاد بحار‌الانوار و دو دوره تدریس مفصل رسائل معرفتی علامه طباطبایی(رض) از سوابق تدریس ایشان است. علاوه‌بر این، ایشان وظیفه جدی تبلیغی خود را دنبال کرده که نمونه آن حضور مستمر در برنامه سمت خدا و ارائه سیره تربیتی انبیا برای مخاطب عمومی جامعه، حضور در هیات بزرگ و کوچک قم، تهران، زنجان و… به‌عنوان واعظ و سخنران در ایام محرم، فاطمیه و انتشار کتب ترویجی پر‌فروشی مانند سیره تربیتی انبیا، ادب عاشقی، قدم عاشقی، آداب انس با قرآن و… است. از ایشان نقل شده است که در ایامی که به علت کسالت و بیماری امکان سفر تبلیغی ندارند، از خوف اینکه به خاطر ترک تبلیغ، بلای الهی بر ایشان وارد نشود، صدقه می‌دهند و استغفار میکنند.
ایشان در شرح تفسیر المیزان، در موارد مختلف الگوی قرآنی جامعه‌سازی حضرت عیسی(ع) را این‌گونه بیان میکنند که وقتی ایشان مشاهده کرد که دینداران زیاد شده‌اند اما کسانی که ایمان آورده‌اند، انحرافاتی دارند و آداب و رسوم کفار در آنها ملموس و محسوس شده است، خواص مومنان واقعی خود را که حواریون بودند، جمع کرد و آنها را با خود همراه ساخت و دینداری آنها را در یک دوره در تعامل عملی و تربیتی تقویت کرد؛ سپس آنان را به درون جامعه فرستاد تا هر کدام نیز به همین سبک تربیتی، کانون‌های متراکم دینداری تشکیل دهند و با توسعه این کانون‌های متراکم دینداری، جامعه اصلاح شود. «فَلَمَّا أَحَسَّ عِیسَى مِنْهمُ الْکفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِی إِلَى اللَّه قَالَ الْحَوَارِیونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّه». درواقع عیسی(ع) از طریق تقویت خواص مومنان و متراکم‌سازی هسته‌های خواص مومنان، با بی‌ایمانی و ظهور نشانه‌های رفتار غیر‌دینی مقابله کرد.۵
این سخنرانی همین رویکرد را در تحلیل بحث رِبّیون دنبال می‌کند که حواریون عیسی(ع) مصداقی از رِبّیون هستند. این منبر، ضرب دقیقی از تدریس و تبلیغ است. محتوای سخنرانی برگرفته از دروس حوزوی تفسیر المیزان استاد (جلسه ۸۵۷ تا ۸۷۳ درس المیزان) ذیل آیات ۱۳۹ تا ۱۴۸ سوره مبارکه آل‌عمران در موضوع رِبّیون است که با شرایط روز انقلاب اسلامی تطبیق داده شده است. با این کار ایشان تفسیر قرآن را به میدان حل مسائل امروز جامعه دینی آورده است.
و اکنون گزارشی از منبر
ایشان پس از حمد و ثنای الهی و صلوات بر محمد و آل محمد(ص) و ذکر دو روایت در باب فضیلت زیارت و مجالس اهل بیت(ع) با این مقدمه وارد بحث شدند که قرآن کریم ثقل اکبر و کتاب حی است؛ چراکه وحی دائما از قلب پیامبر اکرم (ص) به زبان ایشان و از وجود مبارک ایشان به گوش مخاطب می‌رسد. لذا قرآن کتابی تاریخی نیست و لحظه به لحظه حامل پیام الهی برای شرایط امروز ماست. از این رو باید در شرایطی که توسط دشمنان ما به قرآن بی‌احترامی می‌شود، در زندگی ما بیش از گذشته مطرح باشد تا کید و نقشه دشمنان برای ما تبدیل به نصرت شود.
با این مقدمه وارد تحلیل رِبّیون در قرآن به‌عنوان پیام امروز خداوند به جامعه اسلامی شده و بیان کردند آیه شریفه ۱۴۶ سوره مبارکه آل‌عمران در شرایط سخت جنگ احد نازل شد. در زمانی که مسلمانان گرفتار بحرانی شدند که از آن بوی شکست استشمام می‌شد. خداوند سبحان تحلیل می‌کند که چگونه باید با این بحران برخورد کرد؛ «وَ کأَینْ مِنْ نَبِی قاتَلَ مَعَه رِبِّیونَ کثیر»۶ کلمه کلیدی در این آیه «رِبّیون» است که با واژه ربّ مرتبط و هم‌ریشه است. رِبّیون با «ربانیون» تفاوت دارد. در رِبّی وجه اطاعت کردن و در رَبّانی وجه اطاعت شدن مد نظر است. واژه رِبّیون خود جمعی است که به هزار یا ۱۰ هزار نفر اطلاق می‌شود، اما در این آیه علاوه‌بر جمع آمدن رِبّی در کنار آن صفت کثیر نیز آمده است. رِبّیون به تعبیر مقام‌معظم‌رهبری، محورهای خداپرستی در جامعه هستند و مطابق این آیه شریفه راه مقابله با هجمه‌ها و گسست‌های اجتماعی، تشکیل محورها و هسته‌های خداپرستی است.
رِبّیون به بیان این آیه قرآن سه خصوصیت دارند:
۱- فَما وَهنُوا لِما أَصابَهمْ فی سَبیلِ اللَّه۷؛ از درون هیچ‌گاه سست نخواهند شد.
۲- وَ ما ضَعُفُوا۸؛ یعنی نسبت به شرایط محیطی هم ضعف پیدا نمی‌کنند، در بیرون و در میدان اجتماعی هم گوشه‌گیری نمی‌کنند.
۳- وَ مَا اسْتَکانُوا۹؛ به ناچاری و استکانت دچار نمی‌شوند.
اگر کسی از مسیر جامعه بریده، به‌خاطر وهن و سستی درونی است و اگر به ناچاری و استکانت گرفتار شده، به‌دلیل گوشه‌گیری است. پس در مقابل اگر بخواهیم مشکل امروز جامعه را علاج کنیم تا جامعه به استکانت کشیده نشود، باید حضور مومنان پررنگ باشد. برای حضور پررنگ نیز باید از درون تقویت شویم. اگر ضعف درونی نبود، مومنانی که زیاد هم هستند اما در حاشیه‌اند، کثیر دیده می‌شوند. از آن سو اگر جمعیت مومنان کثیر باشد ولی حضور پیوسته و مرتبط بیرونی نداشته باشند، قلیل دیده می‌شوند.
اینکه آیه می‌فرماید رِبّیون همراه انبیا قتال می‌کردند، منظور جهادی است که اوج آن قتال است. قتال هسته‌های خداپرستی در کنار انبیا، در‌حقیقت به‌معنای آمادگی برای قتال و حضور به وقت و به هنگام آنها در جامعه است.
رهبر معظم انقلاب امام‌خمینی(ره) را از مصادیق ربیون معرفی می‌کند که همانند آنها دارای یک امتداد جمعی بود و خصوصیات آنها را داشت.
به بیان آیات قرآن ربیون سه سخن و موضع محوری دارند:
۱- وَ ما کانَ قَوْلَهمْ إِلاَّ ان قالُوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ إِسْرافَنا فی أَمْرِنا۱۰؛ وقتی نابسامانی و شرایط بد جامعه را می‌بینند به‌جای نق زدن و فرافکنی و انتقاد ویرانگر به‌دنبال این هستند که کوتاهی‌ها و زیاده‌روی‌های خود را شناسایی و نقد و اصلاح کنند. ما معمولا در مشکلات فرافکنی می‌کنیم و به‌دنبال مقصری غیر از خودمان می‌گردیم. به‌سرعت افراد مختلف و مسئولان را مورد انتقاد قرار می‌دهیم. انتقاد خوب است. منتها رِبّی کسی است که ابتدا از خودش شروع به نقد و اصلاح و جبران می‌کند.
۲- وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا۱۱؛ آنها ثبات قدم دارند و از خداوند طلب استقامت و ثبات‌قدم میکنند که ثبات‌قدم به‌دنبال جبران کوتاهی‌ها و زیاده‌روی‌ها معنادار است.
۳- وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْکافِرین۱۲؛آنها بر دشمن پیروز می‌شوند. از این بیان قرآن می‌فهمیم که پیروزی آنها از نقد گذشته و ثبات‌قدم بر جبران مافات می‌گذرد؛ آن هم نه توسط حرکت فردی بلکه به‌وسیله هسته‌های مقاومت اجتماعی.
علامه طباطبایی(رض) [در ذیل آیه ۲۰۰ سوره مبارکه آل عمران] می‌فرمایند ما یک افراد داریم، یک مجموع افراد و یک جمع که دارای روح جمعی است. وقتی جمعی با هدف واحدی کنار هم جمع می‌شوند، روح جمعی شکل می‌گیرد و نتیجه حرکت آنها نتیجه مجموعه افراد آنها نیست؛ بلکه نتیجه یک روح جمعی محقق شده است. حساب روح جمعی از حساب مجموع افراد خارج و فراتر است. در این صورت روح یک جمع که با هدف واحد شکل گرفته است، حقیقتی است که حیات دارد. ربیون این حقیقت جمعی را محقق کرده‌اند و حتی اگر نسبت به جریان مقابل اکثریت هم نباشند، اثر آنها اثر مجموع افراد آنها نیست بلکه اثری مضاعف دارند. این نگاهی که نسبت به رِبّیون بیان شد، باید در دسته‌های مومنان شکل بگیرد.
نکته دیگر آن است که ربیون به‌لحاظ نسبت با مردم، ربانیون (اثرگذار و رشددهنده) هستند و به‌لحاظ نسبتی که با ولی الهی، امام معصوم و خداوند دارند، رِبّی (اثر پذیر و تابع) هستند. شکل‌گیری حلقه‌های ربانیون و ربیون خیلی می‌تواند [در اصلاح جامعه دینی] اثرگذار باشد. با توجه به صدر آیه، حرکت ربیون چون فی‌سبیل‌الله و متصل به خدا است، همان‌طور که در حدیث معراج آمده است که: اولئک نظروا الی المخلوقین بنظری الیهم، با چشم خدا نگاه میکنند [و عالم را الهی و تحت اراده و تدبیر حق می‌بینند] و به این طریق هیچ‌گاه دچار ضعف نمی‌شوند؛ زیرا خداوند قاهر غیر‌مغلوب است.
هسته‌های مقاومت ربیون به‌عنوان هسته‌های مومنان در جامعه، در هنگام جهاد نظامی یا جهاد اقتصادی یا فرهنگی شکل می‌گیرند.
خداوند خطاب به ایشان می‌فرماید: وَ لا تَهنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ ان کنْتُمْ مُومِنین۱۳؛اگر ایمان‌تان را حفظ کردید، شما غالب هستید. حق ندارید سستی کنید؛ حق ندارید ناامید و اندوهگین شوید. اگر هم در جنگ احد شکست خوردید، به‌دلیل سست شدن ایمان‌تان بود. ایمان خود را حفظ کنید که ایمان همیشه غالب است و هیچ‌گاه در رِبّی بودن (اطاعت و تبعیت از پیامبر از روی ایمان) دچار تزلزل نشوید. در جنگ احد ایمان‌ها و اطاعت‌پذیری‌ها سست شد و مسلمانان تنگه‌ای را که پیامبر(ص) امر کرده بود حفظ شود، رها کردند و از جرگه ربیون خارج شدند [لذا شکست خوردند].
پس از آن می‌فرماید: ان یمْسَسْکمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُه وَ تِلْک الْأَیامُ نُداوِلُها بَینَ النَّاس۱۴؛اگر شما سختی کشیدید و ضربه خوردید، دشمن هم کم توان شده است. در دوی استقامت این‌طور است که اگر کسی صرفا به توان خود نگاه کند، می‌بیند قادر به ادامه مسیر نیست، اما وقتی برمی‌گردد و به رقبا نگاه می‌کند، می‌بیند آنها هم توان‌شان را از دست داده‌اند. آن وقت درمی‌یابد که با همین توانی که از او باقی مانده، می‌تواند از آنها جلو بزند و پیروز شود. قرآن می‌گوید که نگاه نکنید در جنگ احد چقدر شهید دادید و چقدر توان شما کم شد؛ بلکه بحران را در یک روند و در نسبت با دشمنان ببینید. دشمن شما نیز شکست‌هایی خورده و توان خود را از دست داده است. این سنت، سنت تداول ایام است. البته اگر رِبّی بودید و از پیامبر(ص) اطاعت می‌کردید، همین شکست هم محقق نمی‌شد، اما ناامید نشوید و ایمان خود را تقویت کنید تا درنهایت پیروز شوید.
در ادامه آیات، نتایج حرکت ربیون را بیان می‌کند:
۱- وَ لِیعْلَمَ اللَّه الَّذینَ آمَنُوا۱۵؛یک نتیجه، تمیز ایمان و کفر و حرکت به سوی محوضت (جدا سازی) است.
۲- وَ یتَّخِذَ مِنْکمْ شُهداء۱۶؛نتیجه دیگر آن است که در بین این حرکت شاخص‌ها و معیارهایی از خالص‌ترین مومنان شکل می‌گیرد؛ مثلا حاج‌قاسم یک شهید معیار می‌شود؛ شهید حججی یک شهید معیار می‌شود؛ عنوان شهید غیرت، معیار و الگو ایجاد می‌کند.
۳- وَ لِیمَحِّصَ اللَّه الَّذینَ آمَنُوا۱۷؛دیگر آنکه مومنان [با اقتدا به شاخص‌ها] از ناخالصی‌ها و از غیر ایمان پاک می‌شوند. ما هم‌اکنون در دوره تمحیص قرار داریم.
۴- وَ یمْحَقَ الْکافِرین۱۸؛و در آخر محق کافران رخ می‌دهد. محق، پاک شدن تدریجی کافر از جامعه است و این تعبیر، اوج کمال متصور برای یک جامعه را می‌رساند.
در پایان ایشان براساس روایات، شهدای کربلا را مصداق ربیون بیان کرده و وارد روضه شدند.
پی‌نوشت
۱- رهبر معظم انقلاب، ۲۱/۴/۱۴۰۲
۲- مرتضی مطهری، علل گرایش به مادی‌گری، تهران: انتشارات صدرا، ۱۳۸۶
۳- رهبر معظم انقلاب، ۱۴/۳/۱۴۰۲، بیانات در مراسم سی‌وچهارمین سالگرد ارتحال حضرت امام‌خمینی(رحمه‌الله)
۴- رهبر معظم انقلاب، ۴/۴/۱۴۰۲، بیانات در دیدار خانواده‌های شهدا
۵-محمدرضا عابدینی، ادب عاشقی، صص ۱۶۳-۱۵۳
۶-سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۶
۷- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۶
۸- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۶
۹- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۶
۱۰- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۷
۱۱- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۷
۱۲- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۷
۱۳- سوره آل‌عمران، آیه ۱۳۹
۱۴- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۰
۱۵- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۰
۱۶- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۰
۱۷- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۱
۱۸- سوره آل‌عمران، آیه ۱۴۱
در این مورد یک بازخورد بنویسید